Η δημιουργία και λειτουργία του Παρατηρητηρίου Υπαίθρου Κρήτης (ΠΥΚ), ανακοινώθηκε την Δευτέρα 26 Αυγούστου 2019 στην Περιφέρεια Κρήτης, σε συνάντηση του Περιφερειάρχη κ. Σταύρου Αρναουτάκη, με τον πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης Καθ. Ευάγγελο Διαμαντόπουλο και τον πρόεδρο της Εκπαιδευτικής – Αναπτυξιακής Πλοηγός, κ. Χάρη Ροδιτάκη. Παρόντες στην παρουσίαση ήταν ο επιστημονικά υπεύθυνος του ΠΥΚ, Αν. Καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών κ. Νικόλαος Σκουτέλης, η συντονίστρια του Παρατηρητηρίου Δρ. Χρύσα Παγκάλου και ο Διευθυντής της “Πλοηγός” κ. Γεώργιος Ζερβός.
Η Περιφέρεια Κρήτης ιδρύει το Παρατηρητήριο Υπαίθρου Κρήτης (ΠΥΚ), απαντώντας για πρώτη φορά στην αναγκαιότητα ύπαρξης και λειτουργίας μίας Περιφερειακής Δομής, η οποία με διεπιστημονικό τρόπο θα επιχειρήσει να συμβάλλει και να στηρίξει ουσιαστικά τους φορείς σχεδιασμού και λήψεως αποφάσεων στην ύπαιθρο της Κρήτης, καθώς και την κρητική κοινωνία ως τελικό αποδέκτη των προτεινόμενων δράσεων εν γένει.
Το Παρατηρητήριο Υπαίθρου Κρήτης έχει ως κύριο σκοπό την παρακολούθηση, διερεύνηση και συστηματική καταγραφή της δυναμικής στους οικισμούς της κρητικής υπαίθρου, τα μνημεία της φύσης και του πολιτισμού σε συνάφεια με τις ασχολίες των ανθρώπων, με στόχο εξειδικευμένες προτάσεις αναζωογόνησης και επανακατοίκησης της υπαίθρου προς τους φορείς σχεδιασμού και λήψεως αποφάσεων, με όρους αειφόρου ανάπτυξης.
Πρόκειται για την δημιουργία μίας Δομής, στην οποία συμπράττουν: η Περιφέρεια Κρήτης, το Πολυτεχνείο Κρήτης και η Εκπαιδευτική – Αναπτυξιακή «Πλοηγός», η οποία θα έχει υπό την επίβλεψή της, την συγκρότηση και διαχείριση μιας Βάσης Δεδομένων για την κρητική ύπαιθρο, το κρητικό τοπίο και την απασχόληση.
Στόχοι του Παρατηρητηρίου Υπαίθρου Κρήτης (ΠΥΚ):
- Παρακολούθηση του οικιστικού αποθέματος της Κρήτης στο οποίο θα καταγράφονται τα φυσικά, χωρικά και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά των οικισμών, τα μνημεία της φύσης και του πολιτισμού ώστε να αναγνωρίζονται οι συνάφειες στην σύγχρονη δυναμική τους πορεία.
- Δημιουργία και σταδιακός εμπλουτισμός μιας ηλεκτρονικής Βάσης Δεδομένων για την κρητική ύπαιθρο, το κρητικό τοπίο και την απασχόληση, με διεπιστημονικά στοιχεία έρευνας.
- Εισηγήσεις – Προτάσεις για περαιτέρω δράσεις από τους εμπλεκόμενους Φορείς και Δήμους της Κρήτης.
- Παροχή Άτυπης Εκπαίδευσης – Ενημέρωσης και Διοργάνωση Εκδηλώσεων για ζητήματα που αφορούν στο περιβάλλον και στο τοπίο, στο πλαίσιο της αρχής της Αειφορίας.
- Συνεργασία με ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήμια και φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η προτεινόμενη Δομή, έχει ήδη προχωρήσει σε πιλοτική εφαρμογή, μελετώντας και εξειδικεύοντας τα κριτήρια της έρευνας στο Οροπέδιο Λασιθίου, με επιστημονικά υπεύθυνη την Επικ. Καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης, Δέσποινα Διμέλλη.